Thông tin thuốc và theo dõi phản ứng có hại của thuốc (ADR) (11/2023)

I/ TĂNG THÂN NHIỆT CẤP TÍNH DO THUỐC

Nguồn: Bản tin Cảnh giác dược số 2-3/2023

Tóm tắt

Thuốc có thể gây rối loạn điều hoà trục dưới đồi-tuyến yên-thượng thận và dẫn đến tăng thân nhiệt trung tâm. Tình trạng tăng thân nhiệt này không đáp ứng với thuốc hạ sốt và có thể đi kèm các biến chứng như tiêu cơ vân, suy đa tạng và đông máu rải rác trong lòng mạch.

Cần loại trừ các nguyên nhân thường gây sốt như nhiễm khuẩn. Các triệu chứng thường gặp khi sốt do thuốc bao gồm hội chứng an thần kinh ác tính, tác dụng kháng cholinergic, cường giao cảm và hội chứng serotonin.

Việc phân biệt giữa hội chứng an thần kinh ác tính và hội chứng serotonin phụ thuộc vào nhóm thuốc gây phản ứng và mối tương quan giữa phản ứng và thời gian bắt đầu hoặc ngừng sử dụng thuốc.

Bệnh nhân gặp các phản ứng này cần được nhập viện điều trị nội trú ngay lập tức. Biện pháp xử trí quan trọng nhất là ngừng thuốc và điều trị hỗ trợ tại khoa Hồi sức tích cực.

Các thuốc thường liên quan đến tăng thân nhiệt

Thuốc tác động lên các chất dẫn truyền thần kinh noradrenalin (norepinephrin), dopamin và serotonin có thể ảnh hưởng đến chức năng điều hòa thân nhiệt của trục dưới đồi-tuyến yên-thượng thận. Trong phản ứng tăng thân nhiệt do thuốc, nhiệt độ trung tâm luôn cao trên 38,3°C. Tăng thân nhiệt quá mức có thể dẫn đến các biến chứng đe doạ tính mạng như tiêu cơ vân và tăng kali máu thứ cấp, nhiễm toan chuyển hóa, suy đa tạng, và đông máu rải rác trong lòng mạch.

Các thuốc thường gặp ảnh hưởng đến điều hoà thân nhiệt bao gồm thuốc chống loạn thần, thuốc tác động lên hệ serotonergic (đặc biệt khi sử dụng phối hợp), thuốc cường giao cảm, thuốc gây mê và thuốc có tác dụng kháng cholinergic (Bảng 1).

Các nguyên nhân gây tăng thân nhiệt không do thuốc

Có nhiều nguyên nhân khiến thân nhiệt tăng cao phức tạp nhưng không phải do sử dụng thuốc (Bảng 2). Cần cân nhắc và loại trừ các nguyên nhân không do thuốc. Việc chẩn đoán nên dựa trên tiền sử và bối cảnh lâm sàng. Nhiễm độc tuyến giáp và u tủy thượng thận nên được cân nhắc trong khi chẩn đoán phân biệt tăng thân nhiệt. Tuy nhiên, các tình trạng này ít khi đi kèm với co cứng cơ.

Đặc điểm lâm sàng của các tình trạng tăng thân nhiệt và tăng chuyển hóa do thuốc

Chẩn đoán phân biệt các tình trạng liên quan đến tăng thân nhiệt do thuốc có thể khó khăn, tuy nhiên có thể tìm hiểu diễn biến của các triệu chứng lâm sàng. Nhân viên y tế cũng cần khai thác tiền sử sử dụng thuốc để tìm hiểu nguyên nhân.

Bảng 1: Một số thuốc thường liên quan đến tăng thân nhiệt và co cứng cơ

Bảng 2: Nguyên nhân tăng thân nhiệt và co cứng cơ không do thuốc

Xử trí

Trong tất cả các trường hợp tăng thân nhiệt do thuốc kèm theo co cứng cơ, biện pháp xử trí cơ bản là ngay lập tức ngừng thuốc nghi ngờ gây phản ứng và điều trị triệu chứng tại bệnh viện. Các biện pháp cụ thể bao gồm tích cực làm mát bệnh nhân trong phòng hồi sức, điều chỉnh rối loạn điện giải, truyền dịch tĩnh mạch, dự phòng huyết khối và theo dõi hô hấp. Triệu chứng co cứng cơ và kích thích thường đáp ứng với dẫn chất benzodiazepin. Thuốc hạ sốt không có hiệu quả điều trị tăng thân nhiệt do thuốc do cơ chế kiểm soát thân nhiệt qua trung ương không hoạt động bình thường.

Đối với hội chứng an thần kinh ác tính, chỉ điều trị bằng thuốc trong trường hợp phức tạp, co cứng cơ tương đối mạnh kèm theo tăng thân nhiệt. Dựa trên các bằng chứng từ báo cáo ca, thuốc chủ vận dopamin (bromocriptin) có thể đem lại hiệu quả. Cần theo dõi bệnh nhân để phát hiện tác dụng không mong muốn của thuốc trên, bao gồm viêm gan và ức chế hô hấp. Cần thận trọng khi tái sử dụng một thuốc chống loạn thần khác sau 2 tuần khi đã hết triệu chứng. Tuy nhiên, phản ứng tái xuất hiện trong khoảng một phần ba số trường hợp.

Hội chứng serotonin thường được xử trí bằng điều trị hỗ trợ, do các triệu chứng thường giảm dần khi thuốc được thải trừ. Các triệu chứng thường hết trong vòng 24-72 giờ sau ngừng thuốc.

Trong trường hợp nghiêm trọng, xử trí bằng thuốc an thần benzodiazepin, gây tê liệt và đặt nội khí quản để giảm hoạt động cơ và làm mát cơ thể. Các biện pháp này cần được thực hiện trước khi tình trạng bệnh nhân diễn tiến xấu. Clorpromazin và cyproheptadin (thuốc đối kháng thụ thể serotonin 5-HT2a) được khuyến cáo trong các trường hợp độc tính trung bình đến nghiêm trọng.

Hội chứng kháng cholinergic trung bình đến nghiêm trọng cần xử trí bằng thuốc tùy vào các triệu chứng. Có thể đảo ngược độc tính bằng cách sử dụng physostigmin để tăng nồng độ acetylcholin. Việc sử dụng thuốc cần tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa Chống độc và cần chú ý tác dụng không mong muốn của thuốc là hạ nhịp tim và co giật. Có thể sử dụng droperidol trong trường hợp bệnh nhân kích động mạnh.

Kết luận

Tăng thân nhiệt do thuốc kèm co cứng cơ có thể là tình huống cấp cứu và thường cần nhập viện điều trị. Quá trình đánh giá lâm sàng và chẩn đoán phân biệt cần loại trừ các nguyên nhân khác.

Để xử trí phản ứng, ngừng thuốc nghi ngờ và điều trị hỗ trợ. Các trường hợp nghiêm trọng cần điều trị bằng thuốc. Hầu hết các trường hợp sẽ cần sự tham vấn của bác sĩ chuyên khoa Chống độc.

II. BÁO CÁO ADR TẠI TTYT HUYỆN GÒ QUAO THÁNG 11/2023

Trong tháng 11/2023 không ghi nhận trường hợp xảy ra phản ứng có hại của thuốc (ADR).

III. THU HỒI GIẤY ĐĂNG KÝ LƯU HÀNH THUỐC, THU HỒI THUỐC LƯU HÀNH TRÊN THỊ TRƯỜNG THÁNG 11/2023

1. Căn cứ công văn số 10101/QLD-MP của Cục Quản Lý Dược ngày 08 tháng 11 năm 2023 V/v đình chỉ lưu hành, thu hồi mỹ phẩm không đạt tiêu chuẩn chất lượng.

 Đình chỉ lưu hành, thu hồi trên toàn quốc lô sản phẩm Dung dịch vệ sinh phụ nữ Hương Ly Ly – Hộp 1 chai 100 ml, Số lô: 010622; NSX: 11/06/2022; HSD: 10/06/2025; Số công bố 101/20/CBMP-NĐ (trên nhãn ghi 101/20/CPMB-NĐ); Nhà sản xuất: Công ty TNHH dược phẩm Hoàng Liên, địa chỉ: Lô H6 đường D5, Khu công nghiệp Hòa Xá, phường Mỹ Xá, TP. Nam Định, tỉnh Nam Định.

Lý do thu hồi: Mẫu kiểm nghiệm không đạt tiêu chuẩn chất lượng về giới hạn vi sinh vật trong mỹ phẩm theo quy định.

2. Căn cứ công văn số 3801/SYT-NVYD ngày 10/11/2023 của Sở Y tế Kiên Giang về việc thu hồi sản phẩm Dầu gội Modus “ trị rụng tóc” không rõ nguồn góc xuất xứ tại công văn số 10058/QLD-MP ngày 03/11/2023 của Cục Quản Lý Dược.

Tiến hành rà soát, ngừng ngay việc lưu thông, kinh doanh, sử dụng sản phẩm Dầu gội Modus “Trị rụng tóc” không rõ nguồn gốc xuất xứ theo thông báo của Cục Quản lý Dược tại 10058/QLD-MP ngày 03/11/2023 và trả lại cơ sở cung ứng sản phẩm.

3. Căn cứ công văn số 3955/SYT-NVYD ngày 23/11/2023 của Sở Y tế Kiên Giang về việc thu hồi số tiếp nhận Phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm tại Quyết định số: 17941/QĐ-SYT ngày 13/11/2023 của Sở Y tế thành phố Hồ Chí Minh.

Thu hồi 09 số tiếp nhận Phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm do Sở Y tế thành phố Hồ Chí Minh đã cấp (đính kèm danh sách) cho Công ty TNHH Phát triển Thương mại Bonjour La Victoire là tổ chức chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường (địa chỉ: 53 Đường 61, Phường 10, Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh), nhà sản xuất là Công ty TNHH Đầu tư Thương mại Quốc tế Lộc Phát (địa chỉ: 5 Đường Hồ Học Lãm, Phường 16, Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh).

Lý do: Ngày 22 tháng 12 năm 2022, Sở Y tế Thành phố đã ban hành Quyết định số 8910/QĐ-SYT về việc thu hồi Giấy chứng nhận đủ điều kiện sản xuất của Công ty TNHH Đầu tư Thương mại Quốc tế Lộc Phát địa chỉ: 5 Đường Hồ Học Lãm, Phường 16, Quận 8, Thành phố Hồ Chí Minh).

4. Căn cứ công văn số 10203/QLD-MP ngày 17/11/2023 của Cục Quản lý Dược về việc đình chỉ lưu hành, thu hồi mỹ phẩm.

Đình chỉ lưu hành, thu hồi trên toàn quốc 04 sản phẩm mỹ phẩm do Công ty cổ phần dược phẩm Vioba Việt Nam sản xuất (Địa chỉ sản xuất: Xóm 2, Đồng Nhân, xã Đông La, huyện Hoài Đức, Tp. Hà Nội; Địa chỉ trụ sở chính: Số 88 Tô Vĩnh Diện, Phường Khương Trung, Quận Thanh Xuân, Tp. Hà Nội), Công ty TNHH Supply Việt Nam (Địa chỉ: Tầng 2, số nhà 16, ngõ 259 Yên Hòa, phường Yên Hoà, quận Cầu Giấy, Tp. Hà Nội) đứng tên công bố và chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường như sau:

Lý do đình chỉ lưu hành, thu hồi: Sản phẩm mỹ phẩm sản xuất tại cơ sở không duy trì các điều kiện sản xuất mỹ phẩm theo quy định.

5. Căn cứ công văn số 4011/SYT-NVYD ngày 28/11/2023 của Sở Y tế Kiên Giang về việc thu hồi số tiếp nhận Phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm tại Quyết định số 861/QĐ-QLD ngày 17/11/2023 của Cục Quản Lý Dược.

Thu hồi 106 số tiếp nhận Phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm do Cục Quản lý Dược cấp đối với các sản phẩm mỹ phẩm theo Danh sách đính kèm Quyết định này.

- Doanh nghiệp chịu trách nhiệm đưa sản phẩm ra thị trường: Công ty TNHH Ultrasun Việt Nam (Địa chỉ: F3 Lô F, 552-588 Cách Mạng Tháng 8, Phường 11, Quận 3, Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam).

- Lý do thu hồi: Công ty đề nghị thu hồi tự nguyện các số tiếp nhận Phiếu công bố sản phẩm mỹ phẩm nêu trên.